سنگ سرپانتین چیست؟
سرپانتین یک سنگ معدنی است که خانوادهی بزرگی از کانی ها را شامل میشود. کانی منیزیمیِ سفید، زردفام، سبز، سبزآبی و خاکستری که همگی ترکیب شیمیایی پیچیده و ظاهری مشابه دارند.
سنگ سرپانتین چگونه تشکیل میشود؟
پیدایش سرپانتین مربوط به فرایندهای زمین شناسی در حدودچهارصد و چهل میلیون سال پیش در اعماق زمین است.
سنگ معدنی سرپانتین
این سنگ معدنی ظاهری لکهلکه شبیه پوست مار دارد. معنی کلمه سرپانتین نیز از همینجا آمده که همان مارآسا است.
سنگ سرپانتین نام خود را احتمالا از serpent که به معنی مار است هم میتواند گرفته باشد.در بازار سنگ ایران گاهی به گوهر سنگهای سرپانتین مارسنگ نیز میگویند.
از سرپانتین گاهی گوهری سبز رنگ شبیه یشم سبز بدست می آید. سنگ سرپانتین بویژه خاکستری رنگ آن به اندازه کافی نرم است که در حکاکی و قلم زنی روی سنگ کاربرد فراوانی دارد. قدمت برخی آثار کندهکاریهای بدست آمده به بیش از شش هزار سال پیش میرسند.
هاون سنگی – سنگ معدنی سرپانتین – دارای رگه های آهن و منیزیم
گاهی به سرپانتینهای استخراج شده که کاربردهای زینتی هم دارند مرمر سرپانتین هم میگویند. نام شیمیایی این کانی سیلیکات منیزیم، آهن یا نیکل است. میزان جلا پذیری آن شبه شیشهای، صمغی، خاکی، کدر و روغنی است و سنگهای سرپانتین خراسان و بویژه مشهد چربی دوستی زیادی دارند.
دیزی سنگی – سنگ معدنی سرپانتین – دارای رگه های آهن و منیزیم
آنچه که از معادن ایران بویژه معادن مشهد بدست می آید سرپانتین نرم با فرمول شیمیایی سیلیکات منیزیم، آهن است که طب سنتی ایرانی پخت و پز در آنرا توصیه کرده است.
شواهد باستانشناختی و تاریخی در ایران و مناطق شمال شرقی بویژه خراسان بزرگ نشانه های متعددی از کاربردهای فراوان این سنگ بعنوان ابزار پخت و پز بهچشم میخورد که دلیل اصلی آن علاوه بر ترکیبات شیمیایی این سنگ معدنی و تاثیر آن روی سلامت عمومی بدن، توانایی سنگ معدنی سرپانتین، مقاومت در برابر انتقال گرما است.
این سنگ تحمل گرمای طولانی مدت که آن را به یک عایق با ارزش تبدیل می کند دلیل مهمی در گرایش مردم در ایران و خراسان بزرگ به ساخت انواع دیگهای سنگی است که به دیزی سنگی یا هرکاره معروف اند.
نکته مهمی که در مقالهای جدا به آن اشاره خواهم کرد گاهی به هر دلیلی سنگ معدنی سرپانتین را با سنگ صابون یا soapstone اشتباه میگیرند که البته ترکیب شیمیایی متفاوتی دارند همچنین ضریب سختی سنگ صابون نسبت به سنگ سرپانتین خیلی پایین تر است.
راه تشخیص آن ها بدلیل شباهت فراوان و خاکه سفید هر دو فقط از طریق تست با آهن ربا ممکن است که سنگ معدنی سرپانتین همانطور که گفته شد بدلیل ساختار شیمیایی متفاوت آن که در مدل خراسانیاش تر کیب سیلییکات منیزیم، آهن را دارد لذا سنگ دارای رگه های آهن است و آهن ربا به آن میچسبد.