درجه‌بندی و ارزیابی گوهرها
درجه بندی و ارزیابی گوهرها را میتوان حتی پیش از بیرون کشیدنشان از دل زمین شروع کرد. در بعضی از مناطقِ گوهر خیز، نقاطی هستند که میدانیم گوهر بیشتر یا با کیفیت تری دارند و بنابراین کار استخراج را از آنها شروع میکنیم.
فقط درصد کوچکی از آنچه استخراج میکنیم واقعا کیفیت گوهر شدن دارد و آن را از دیگر مواد استخراج شده جدا میکنیم. بعد رنگ شفافیت و اندازه همه‌ی گوهرهای بالقوه ای را که یافته‌ایم دقیق ارزیابی میکنیم.
حتی از این مواد گلچین شده هم، بخش قابل توجهی اگر بیش از حد کوچک باشند،شکلی نامناسب داشته باشند یا به هر دلیلی با تقاضای کنونی بازار سازگار نباشند تراش نخورند باقی میمانند. تراش، کاری گران و زمان براست.
بنابراین درجه بندی موشکافانه‌‌ی مواد در همین آغاز کاری ضروری است. برای اطمینان بیشتر گوهرتراش است که تصمیم نهایی را درباره ی تراش میگیرد اما هر چه ارزیابی و درجه بندی تا پیش از رسیدن مواد به کارگاه تراش دقیقتر انجام شده باشد، بهتر است.
ناگـــوهر-Non-gem quality
نمونه ای که این جا میبینید زوئیسیت معمولی است و کمابیش همه ی قطعه های این ماده چنین ویژگیهایی دارند زوئیسیت مات است و حتی وقتی بلورین میشود کیفیت گوهری ندارد.
تا زمان کشف تانزانیت گونه گوهری زوئیسیت فقط مقدار اندکی زوئیسیت گوهری سراغ داشتیم.
نیمه‌گـــوهر-Mid-gem quality
چون تانزانیت سنگی نسبتاً کمیاب است، حتی در کیفیت نیمه گوهریش هم آن قدر گران هست که ارزش تراش خوردن داشته باشد.
در سنگهای فراوانتر مثل آمیتیست به ندرت پیش می آید که قطعه ای نیمه گوهری را تراش دهند چون هزینه ی تراش سنگ از قیمت نهایی محصول تمام شده هم بیشتر می شود.
کیفیت‌عالـــی-Superior quality
حتی از سنگهای گوهری خام گلچین شده هم فقط بخش نسبتاً کوچکی کیفیت عالی دارد این قطعه ی تانزانیت هم در حالت خام و هم در حالت تراش خورده کیفیتی آشکارا بهتر از درجه ی نیمه گوهری دارد.
فقط حدود سی‌درصد الماسهای جهان کیفیت گوهری دارند.
درجه بندی و ارزش‌گذاری الماس
قیمتی ترین گوهر جهان
به طور کلی، الماس های طبیعی ای که رنگ نمایانی دارند بسیار گران بها هستند. اما الماسهای بی رنگ، چون عموما از بیشتر سنگهای رنگی گرانتر هستند با سازوکاری پیچیده تر درجه بندی میشوند.
کوچکترین تغییر در درجه ی الماس میتواند باعث تغییر چشم گیر قیمتش شود اگر فقط چند درجه ی معدود برای الماس تعریف میشد با رفتن از درجه ای به درجه‌ی بعدی قیمت الماس شدیداً تغییر میکرد.
برای پیشگیری از این مشکل بر اساس هر یک از چهار معیار ۳۰ درجه های متعددی برای الماس تعریف کرده اند تا تفاوت قیمت د بین درجه ها کم باشد.
درجه هایی که در زیر میبینید و عوامل تعیین کننده شان را دوستیگوهرشناسی آمریکا تعریف کرده است.
مقیاس درجه بندی شفافیت مقیاس شفافیت از بی عیب مرئی تا سنگهایی با آخالهای مرئی
متعدد را پوشش میدهد.
گوهرهای نوع ۱
گوهرهای نوع ۱ معمولا هیچ آخالی که به چشم بیاید ندارند و آخالی در آنها نمیبینیم.
سنگهای این گروه معمولاً چنان شفافند که حتی کوچکترین نشانی از آخال ندارند برای گوهرشناسان مجموعه داران و جواهر سازان این سنگها بیشترین مطلوبیت را دارند.
گوهرهای نوع ۲
گوهرهای نوع ۲ معمولاً آخالهایی دارند که با چشم غیر مسلح هم دیده میشوند اما مطلوبیت و زیبایی کلی سنگ را کمتر نمی کنند.
خیلی از این نوع سنگهای آخالدار را با تراش دادن میتوان برای جواهرسازی به کار گرفت.
گوهرهای نوع ۳
طبقه ی نوع ۳ عمدتا نصیب سنگهایی میشود که آخالها با معایب دیگرشان خیلی به چشم میآیند.
اما حتی چنین سنگهای آخال داری را هم میتوان با گوهر تراشی منظم در جواهر سازی به کار برد سنگهایی که زیبایی خاص خودشان را دارند.